Alimenty od małżonka po rozwodzie – kiedy i komu przysługują?

Rozwód to koniec związku formalnego, ale niekoniecznie wszystkich zobowiązań pomiędzy byłymi małżonkami. Jednym z nich mogą być alimenty. Wbrew powszechnemu przekonaniu, alimenty po rozwodzie nie dotyczą wyłącznie dzieci – także małżonek może mieć prawo do finansowego wsparcia. Kiedy tak się dzieje? Co wpływa na możliwość ich zasądzenia? I czy były partner rzeczywiście ma obowiązek dożywotniego wspierania drugiej strony? Odpowiadamy.

Czym są alimenty po rozwodzie?

Alimenty od małżonka po rozwodzie to pieniężne świadczenia przekazywane przez jednego byłego małżonka na rzecz drugiego – zazwyczaj tego, który znalazł się w trudniejszej sytuacji materialnej po rozwodzie. Ich celem nie jest rekompensata za rozpad małżeństwa, lecz pomoc w zapewnieniu minimum egzystencji lub utrzymania dotychczasowego poziomu życia.

To kontynuacja obowiązku wzajemnej pomocy, który istniał podczas małżeństwa (art. 23 i 27 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego), ale w zmodyfikowanej formie – zależnej od konkretnych przesłanek przewidzianych w art. 60 KRO.

Podstawy prawne – art. 60 KRO

Kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje dwa główne scenariusze, w których możliwe jest zasądzenie alimentów:

• Art. 60 § 1 KRO – gdy rozwód został orzeczony bez orzekania o winie albo z winy obu stron, alimenty przysługują wyłącznie wtedy, gdy małżonek znajduje się w niedostatku.
• Art. 60 § 2 KRO – jeśli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia, sąd może zasądzić alimenty na rzecz małżonka niewinnego, gdy rozwód istotnie pogorszył jego sytuację materialną – nawet jeśli nie znajduje się on w niedostatku.

Kto nie może żądać alimentów?

Małżonek uznany za wyłącznie winnego rozpadu pożycia nie ma prawa domagać się alimentów, nawet jeśli jego sytuacja finansowa po rozwodzie jest dramatyczna. To ważna różnica – orzeczenie o winie ma bowiem bezpośrednie konsekwencje finansowe.

Czy warto walczyć o ustalenie winy?

Choć rozwód bez orzekania o winie często bywa mniej stresujący i szybszy, może ograniczyć możliwości uzyskania alimentów. Osoba niewinna, która zdecyduje się na taki wariant, może żądać alimentów tylko w razie niedostatku i co do zasady jedynie przez 5 lat.

Przesłanki i zasady ustalania alimentów – co bada sąd?

Alimenty od byłego małżonka nie przysługują automatycznie. Ich przyznanie zależy od spełnienia konkretnych warunków określonych w przepisach. Kluczowe znaczenie ma tu nie tylko sytuacja materialna osoby ubiegającej się o alimenty, ale także okoliczności rozwodu – w szczególności kwestia winy.

Jakie przesłanki musi zbadać sąd i od czego zależy wysokość alimentów?

Wina w rozkładzie pożycia – klucz do rodzaju obowiązku alimentacyjnego

Orzeczenie o winie małżonka za rozpad małżeństwa znacząco wpływa na to, czy alimenty w ogóle mogą być przyznane oraz na jakich zasadach.

• Małżonek wyłącznie winny nie może żądać alimentów – nawet jeśli po rozwodzie znajdzie się w niedostatku.
• Małżonek niewinny, gdy rozwód orzeczono z winy drugiej strony, może domagać się alimentów, jeśli rozwód doprowadził do istotnego pogorszenia jego sytuacji materialnej (art. 60 § 2 KRO).
• Gdy sąd nie orzekał o winie lub obie strony uznano za współwinne, alimenty mogą zostać zasądzone tylko wtedy, gdy małżonek znajduje się w niedostatku (art. 60 § 1 KRO).

Niedostatek a istotne pogorszenie sytuacji materialnej

Sąd bada dwie możliwe podstawy żądania alimentów:

• Niedostatek – oznacza sytuację, w której małżonek nie jest w stanie samodzielnie zaspokoić swoich usprawiedliwionych potrzeb przy wykorzystaniu własnych sił i możliwości zarobkowych. To przesłanka podstawowa w przypadku rozwodu bez orzekania o winie lub z winy obu stron.
• Istotne pogorszenie sytuacji materialnej – wystarczy, że małżonek niewinny wykaże, iż na skutek rozwodu jego poziom życia znacząco się obniżył w stosunku do tego, jaki miałby przy dalszym trwaniu małżeństwa. Nie musi przy tym znajdować się w niedostatku.

Co jeszcze bada sąd?

Bez względu na podstawę prawną, sąd zawsze bierze pod uwagę:

• Możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego małżonka – nie tylko aktualne dochody, ale też potencjał zarobkowy (np. niewykorzystane kwalifikacje, majątek).
• Usprawiedliwione potrzeby uprawnionego – rozumiane jako realne potrzeby życiowe, adekwatne do jego sytuacji zdrowotnej, wieku, dotychczasowego standardu życia.

Sąd nie zasądzi alimentów ponad możliwości finansowe zobowiązanego, nawet jeśli potrzeby drugiej strony są duże. Może też odmówić alimentów lub ustalić je w symbolicznej wysokości, jeśli obie strony znajdują się w trudnej sytuacji.

 

Jak długo trwają alimenty po rozwodzie i kiedy mogą wygasnąć?

Obowiązek alimentacyjny między byłymi małżonkami nie jest dożywotni – z wyjątkiem szczególnych przypadków. Czas jego trwania, możliwość jego zakończenia lub zmiany zależą od rodzaju alimentów i indywidualnych okoliczności sprawy. Co warto wiedzieć o trwaniu i wygaśnięciu alimentów?

Kiedy alimenty wygasają z mocy prawa?

• Zawarcie nowego małżeństwa przez uprawnionego – jeśli osoba otrzymująca alimenty wychodzi ponownie za mąż lub żeni się, obowiązek alimentacyjny wygasa.
• Śmierć jednej ze stron – alimenty nie przechodzą na spadkobierców. Obowiązek ten ma charakter osobisty i kończy się wraz ze śmiercią uprawnionego lub zobowiązanego.

Ograniczenie czasowe – pięcioletni limit

W przypadku alimentów opartych na art. 60 § 1 KRO (czyli gdy nie orzekano o winie lub obie strony były współwinne), obowiązek alimentacyjny trwa maksymalnie 5 lat od dnia uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Sąd może ten okres przedłużyć, jeśli wystąpią wyjątkowe okoliczności, takie jak:

• poważna, trwała choroba,
• konieczność sprawowania opieki nad dzieckiem,
• brak możliwości podjęcia pracy z powodów obiektywnych.

Przedłużenie nie następuje automatycznie – musi zostać orzeczone przez sąd na wniosek uprawnionego.

Bezterminowe alimenty – kiedy są możliwe?

Jeśli alimenty przyznano na podstawie art. 60 § 2 KRO (małżonek niewinny otrzymuje alimenty od wyłącznie winnego), prawo nie przewiduje ustawowego ograniczenia czasowego. Obowiązek ten może trwać znacznie dłużej, nawet dożywotnio, o ile utrzymują się przesłanki jego zasądzenia.

Możliwość zmiany lub uchylenia alimentów

Obowiązek alimentacyjny nie jest „na zawsze” – zarówno uprawniony, jak i zobowiązany mogą wystąpić do sądu o jego:

• obniżenie lub uchylenie, gdy sytuacja zobowiązanego się pogorszy albo uprawniony stanie się samodzielny finansowo,
• podwyższenie, jeśli potrzeby uprawnionego wzrosną, a możliwości finansowe zobowiązanego się poprawią.

Podstawą takiej zmiany jest tzw. zmiana stosunków (art. 138 KRO), czyli zmiana istotnych okoliczności od czasu wydania poprzedniego orzeczenia.

Podsumowanie

Alimenty od byłego małżonka to forma kontynuacji obowiązku wzajemnego wsparcia, ale nie przysługują każdemu i nie na zawsze. Aby sąd je zasądził, muszą zostać spełnione konkretne przesłanki – zależne m.in. od winy w rozkładzie pożycia, sytuacji materialnej uprawnionego i możliwości finansowych drugiej strony. Obowiązek alimentacyjny może trwać 5 lat, ale również – w wyjątkowych przypadkach – bezterminowo. Niezależnie od sytuacji, warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który oceni szanse na alimenty i pomoże skutecznie przejść przez procedurę sądową.

Skontaktuj się z kancelarią Factolex

Masz pytania dotyczące alimentów po rozwodzie? Zastanawiasz się, czy możesz je uzyskać – albo czy możesz się od nich uwolnić? Skontaktuj się z kancelarią Factolex 530 834 077 – nasi prawnicy specjalizują się w sprawach rodzinnych i pomogą Ci znaleźć najkorzystniejsze rozwiązanie.