Alimenty na dorosłe dziecko:
Uzyskanie przez dziecko pełnoletności nie skutkuje wygaśnięciem obowiązku alimentacyjnego. Trwa on niezależnie od wieku dziecka, a przesłanką, która wpływa na istnienie tego stosunku jest to, czy dziecko jest w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Dziecko będzie uprawnione do alimentów w szczególności gdy się kształci (np. kontynuuje naukę w szkole średniej, uczy się w szkole pomaturalnej lub studiuje na wyższej uczelni), jest chore lub niepełnosprawne. W tym ostatnim wypadku obowiązek alimentacyjny może trwać nawet dożywotnio.
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego obowiązek rodziców dostarczania środków utrzymania i wychowania trwa dopóty, dopóki dziecko nie zdobędzie, stosownie do swoich uzdolnień i predyspozycji, kwalifikacji zawodowych, czyli do chwili usamodzielnienia się, i to niezależnie od osiągniętego wieku (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86).
Dlatego też obowiązek alimentacyjny będzie trwał dopóki dziecko nie osiągnie wymaganego stopnia samodzielności w celu podjęcia pracy, przy czym okres wakacji w trakcie studiów również jest objęty powyższym obowiązkiem. Jak stwierdził Sąd Okręgowy w Nowym Sączu – wakacje to czas odpoczynku po nauce, egzaminach a zarazem czas przygotowania się do dalszej nauki lub pracy zarobkowej (wyrok z dnia 19 grudnia 2013 r., III Ca 893/13).
Zgodnie z art. 135 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego na alimenty wpływają usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego.
Studia odpłatne:
Podjęcie przez dziecko studiów zaocznych czy na prywatnej uczelni związane jest z wysokimi wydatkami, jednakże nie jest istotne dla trwania obowiązku alimentacyjnego to, czy dziecko studiuje dziennie czy zaocznie pod warunkiem, że nie pracuje. Zawsze kluczowe jest ustalenie, czy osiągnęło zdolność do samodzielnego utrzymania się, a ma to miejsce najczęściej wówczas gdy ukończy naukę i zostanie stosownie przygotowane do podjęcia pracy.
Jednak w takiej sytuacji należy również rozważyć możliwości zarobkowe i majątkowe rodziców, ponieważ nie można wymagać od nisko kwalifikowanego i mało lub średnio zarabiającego rodzica, żeby łożył na kosztowne studia zaoczne pełnoletniego dziecka (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18 maja 1995 r., III CZP 59/95).
Podjęcie studiów w późniejszym czasie:
Co do zasady obowiązek alimentacyjny dotyczy dzieci, które bezpośrednio lub wkrótce po ukończeniu szkoły średniej podjęły naukę na uczelni wyższej.
Nie znaczy to, że tylko w powyższym wypadku dziecko jest uprawnione do alimentów. Może się zdarzyć, że nie uda mu się dostać na wybrane studia zaraz po maturze, lecz zostanie przyjęte w następnym roku. Bez znaczenia jest to, czy w międzyczasie podjęło pracę, ponieważ jeżeli dotychczasowe kwalifikacje dziecka nie zapewniają mu odpowiedniego poziomu życia i w związku z tym zamierza ono podnieść te kwalifikacje, podejmując np. studia wyższe, okoliczność, że przed tymi studiami już pracowało i pobierało wynagrodzenie za pracę, nie zwalnia rodziców od alimentacji na tej podstawie, że dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 1986 r., II CRN 439/85).
Drugi kierunek studiów:
Jeśli dziecko podjęło kolejny kierunek na uczelni wyższej już po ukończeniu studiów i uzyskaniu wymaganej samodzielności – jego rodzice nie mają obowiązku dalszego płacenia alimentów.
Inaczej będzie w przypadku, gdy dziecko podjęło drugi kierunek jeszcze w trakcie odbywania pierwszego. Wtedy trzeba uwzględnić sytuację materialną rodziców oraz zdolności dziecka, jego perspektywy zawodowe, a w szczególności to, czy kończąc pierwszy z kierunków studiów stało się zdolne do samodzielnego utrzymania się.
Ukończenie studiów a alimenty:
Obowiązek alimentacyjny może trwać dalej, pomimo ukończenia przez dziecko studiów czy też uzyskania zawodu. Posiadanie odpowiednio wysokich kwalifikacji nie zawsze jest równoznaczne z łatwością znalezienia pracy, dlatego z uwagi na trudności związane z poszukiwaniem zatrudnienia rodzice będą zobowiązani do utrzymywania dziecka.
Podobnie będzie w sytuacji jeżeli dziecko po ukończeniu studiów nie jest w stanie zaspokoić w pełni swoich usprawiedliwionych potrzeb ze względu na odbywanie specjalistycznego szkolenia zawodowego np. aplikacji prawniczej lub stażu podyplomowego lekarskiego.
Uchylenie się od alimentów:
Osiągnięcie przez pełnoletnie dziecko należytej samodzielności oceniane jest zawsze pod kątem konkretnych okoliczności. Artykuł 133 § 3 kro wskazuje, że rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.
Oznacza to, że rodzice mogą uchylić się od alimentów, gdy znajdują się w trudnej sytuacji finansowej, nawet jeśli ich dziecko nie ukończyło jeszcze studiów, ale ma możliwość w pewnym zakresie utrzymania się podejmując pracę. Studiowanie w trybie dziennym nie przekreśla zawsze z góry możliwości podjęcia pracy przez studenta w celu samodzielnego utrzymania się, na co wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 października 1998 r. w sprawie I CKN 853/97.
W takiej sytuacji należy ocenić, czy rzeczywiście świadczenie alimentów jest nadmiernym uciążeniem finansowym dla rodziców oraz uwzględnić przy tym stan zdrowia, zdolności i pracowitość dziecka, jego czas wolny od zajęć, stopień trudności studiów i czy rozwija dodatkowo swoje umiejętności i zainteresowania w ramach kół naukowych, wolontariatów bądź też uczestnicząc w kursach.
Z kolei brak starań dziecka w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się ma miejsce w sytuacji, gdy jest już przygotowane do podjęcia się pracy zarobkowej, zaniedbuje studia, nie uczestniczy w zajęciach, nie ma pozytywnych ocen egzaminów i zaliczeń lub powtarza rok z własnej winy.
Ponadto zgodnie z art. 1441 kro rodzic może uchylić się od wykonania obowiązku alimentacyjnego względem dziecka, jeżeli żądanie alimentów jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Jednak nie ma takiej możliwości, gdy dziecko jest małoletnie.