bezpłatna telefoniczna porada prawna      + 48 530 834 077      + 48 530 834 077   

Aktualna liczba przeglądajacych:
bezpłatna telefoniczna porada prawna
  + 48 530 834 077
  + 48 530 834 077

Czym jest stwierdzenie nabycia spadku i dlaczego jest tak ważne?

Kiedy dziedziczenie wymaga potwierdzenia

Śmierć bliskiej osoby to nie tylko ogromna strata emocjonalna, ale także szereg obowiązków prawnych, których nie sposób pominąć. Jednym z najczęstszych pytań pojawiających się po śmierci krewnego jest: „Co zrobić ze spadkiem?” Choć spadek, zgodnie z prawem, przechodzi na spadkobierców automatycznie z chwilą śmierci spadkodawcy, to bez formalnego potwierdzenia nikt nie może skutecznie rozporządzać odziedziczonym majątkiem. W tym celu należy złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. W niniejszym poradniku – przygotowanym na podstawie aktualnych przepisów – wyjaśniamy, czym jest to postępowanie, kiedy należy je przeprowadzić i dlaczego warto wiedzieć, jak prawidłowo sporządzić taki wniosek.

Proces dziedziczenia krok po kroku – od śmierci do potwierdzenia praw.

Czym jest stwierdzenie nabycia spadku?

To formalna procedura sądowa, której celem jest ustalenie, kto i w jakich częściach dziedziczy majątek po zmarłym. Co ważne, postanowienie sądu w tej sprawie nie „nadaje” nikomu praw do spadku – ono tylko je potwierdza. Spadek bowiem nabywa się z mocy prawa, a sąd jedynie potwierdza ten fakt dokumentem, który jest niezbędny do dokonania dalszych czynności – np. sprzedaży mieszkania, wypłaty środków z konta bankowego, zmiany wpisu w księdze wieczystej.

Sąd czy notariusz – dwie drogi do uzyskania dokumentu spadkowego

Polskie prawo przewiduje dwie równorzędne ścieżki formalnego potwierdzenia praw do spadku:

  1. Postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku To rozwiązanie najczęściej stosowane w sytuacjach, gdy:
    • istnieje spór między spadkobiercami (np. co do testamentu, udziałów),
    • nie wszyscy spadkobiercy są znani lub obecni,
    • dziedziczenie następuje na podstawie testamentu szczególnego (np. ustnego),
    • spadkodawca był cudzoziemcem lub mieszkał za granicą.
  2. Akt poświadczenia dziedziczenia (APD) u notariusza Jeśli wszyscy spadkobiercy są znani, obecni i zgodni – można udać się do notariusza. Cała procedura może się odbyć podczas jednej wizyty, ale:
    • konieczna jest osobista obecność wszystkich zainteresowanych,
    • dziedziczenie nie może być sporne,
    • notariusz nie może sporządzić aktu, gdy istnieją okoliczności wyłączające (np. testament ustny, zagraniczny majątek).

Porównanie postanowienia sądu i aktu notarialnego jako sposobów potwierdzenia dziedziczenia.

Dlaczego złożenie wniosku o nabycie spadku jest konieczne?

Bez odpowiedniego dokumentu spadkobierca nie ma możliwości dysponowania spadkiem. To oznacza, że nie:

  • wypłaci środków z konta bankowego zmarłego,
  • nie sprzeda ani nie przepisze nieruchomości,
  • nie zgłosi nabycia spadku do urzędu skarbowego,
  • nie ureguluje formalności np. w ZUS, spółdzielni mieszkaniowej czy ubezpieczycielu.

Brak potwierdzenia praw do spadku to stan zawieszenia – spadek jest „zamrożony”, a spadkobiercy formalnie pozostają bez dostępu do majątku.

W jakich sytuacjach konieczna jest droga sądowa?

Złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku do sądu rejonowego jest niezbędne, gdy:

  • są nieporozumienia co do kręgu spadkobierców,
  • testament budzi wątpliwości lub nie jest w formie pisemnej,
  • nie można skontaktować się ze wszystkimi potencjalnymi spadkobiercami,
  • w skład spadku wchodzą składniki znajdujące się za granicą.

Warto też pamiętać, że w razie wydania zarówno postanowienia sądu, jak i aktu poświadczenia dziedziczenia – pierwszeństwo ma orzeczenie sądu.

Etapy prowadzące do zabezpieczenia spadku dla spadkobierców.

Jak przygotować wniosek o stwierdzenie nabycia spadku – krok po kroku

Gdzie złożyć wniosek? Właściwość sądu

Pierwszym krokiem jest ustalenie, do którego sądu rejonowego należy skierować wniosek. To kluczowe, ponieważ błędne wskazanie sądu wydłuży procedurę – niewłaściwy sąd przekaże sprawę temu, który jest właściwy.

Zasady ustalania właściwego sądu:

  • Zasadniczo decyduje ostatnie miejsce zwykłego pobytu spadkodawcy w Polsce.
  • Jeżeli nie da się tego ustalić – właściwy jest sąd, w którego okręgu znajduje się majątek spadkowy.
  • Jeśli majątek leży w kilku miejscach – wnioskodawca może wybrać sąd.
  • Gdy nie można ustalić żadnej z powyższych przesłanek – sprawę rozpoznaje Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy.

Kto składa wniosek i kto bierze udział w sprawie?

Wnioskodawca

To osoba, która inicjuje postępowanie. Może nim być każdy, kto ma interes prawny w ustaleniu dziedziczenia – nie tylko spadkobierca! Mogą to być również:

  • osoby uprawnione do zachowku,
  • wierzyciele zmarłego lub jego spadkobierców,
  • wykonawcy testamentu,
  • osoby pragnące wykazać, że nie są spadkobiercami (np. by uniknąć długów).
Uczestnicy postępowania

To wszyscy potencjalni spadkobiercy, niezależnie od tego, czy:

  • są wskazani w testamencie,
  • utrzymują kontakt z wnioskodawcą,
  • ich adresy są znane.

Co jeśli nie znam adresu spadkobiercy?

W takiej sytuacji należy złożyć do sądu wniosek o ustanowienie kuratora dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. Kurator reprezentuje tę osobę w postępowaniu, ale nie może w jej imieniu np. odrzucić spadku. Jego rola jest wyłącznie procesowa. Koszty jego wynagrodzenia najczęściej ponosi wnioskodawca.

Jak napisać wniosek o stwierdzenie nabycia spadku?

Wymogi formalne:

  • miejscowość i datę sporządzenia,
  • pełne dane wnioskodawcy i uczestników (imię, nazwisko, PESEL, adres),
  • oznaczenie sądu i wydziału cywilnego,
  • tytuł: „Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku”.

Petitum, czyli treść żądania

W tej części wskazujesz:

  • kto zmarł (imię, nazwisko, PESEL, data i miejsce śmierci),
  • na jakiej podstawie następuje dziedziczenie (ustawa czy testament),
  • kto dziedziczy i w jakich udziałach (np. 1/2, 1/4),
  • wskazanie formy przyjęcia spadku (jeśli ma to znaczenie).
✅ Przykład (dziedziczenie ustawowe):

Wnoszę o stwierdzenie, że spadek po Janie Kowalskim (…) na podstawie ustawy nabyli: żona Anna Kowalska w 1/4, syn Piotr Kowalski i córka Ewa Nowak – po 3/8 każda.

✅ Przykład (dziedziczenie testamentowe):

Wnoszę o stwierdzenie, że spadek po Janie Kowalskim (…) na podstawie testamentu własnoręcznego z dnia 15.06.2024 r. nabyli: syn Piotr Kowalski i córka Ewa Nowak – po 1/2.

Uzasadnienie

W tej części należy:

  • opisać pokrewieństwo między spadkodawcą a spadkobiercami (poparte aktami stanu cywilnego),
  • wyjaśnić, dlaczego wybrano dany sąd,
  • wskazać, czy spadkodawca pozostawił testament (i jaki),
  • potwierdzić, że nie toczy się inne postępowanie o ten sam spadek,
  • opcjonalnie opisać skład spadku ogólnie (np. mieszkanie, konto bankowe),
  • wymienić znanych spadkobierców i osoby, które np. zmarły wcześniej lub odrzuciły spadek.

Załączniki

Do wniosku należy dołączyć m.in.:

  • akt zgonu spadkodawcy (oryginał),
  • akty urodzenia lub małżeństwa spadkobierców (odpisy skrócone),
  • testament (jeśli istnieje),
  • dowód uiszczenia opłat (100 zł + 5 zł),
  • odpisy wniosku i załączników dla każdego uczestnika.

Koszty postępowania spadkowego

Podstawowe opłaty:

  • 100 zł – opłata od wniosku,
  • 5 zł – wpis do Rejestru Spadkowego.

Dodatkowe możliwe koszty:

  • wynagrodzenie kuratora (jeśli powołany),
  • koszty ogłoszeń (w przypadku braków zapewnienia spadkowego),
  • opinie biegłych (np. w sprawach testamentów),
  • tłumaczenia dokumentów zagranicznych,
  • opłaty za odpisy z USC i odpis postanowienia z sądu.

Przebieg postępowania spadkowego w sądzie i kiedy warto skorzystać z pomocy prawnika

Jak wygląda postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku w sądzie?

Po złożeniu wniosku wraz z kompletem dokumentów i uiszczeniu opłat, sąd rozpoczyna procedurę. Oto jej główne etapy:

  1. Rejestracja sprawy i kontrola formalna Sąd nadaje sprawie sygnaturę i weryfikuje, czy wniosek jest kompletny. Jeśli czegoś brakuje (np. podpisu, opłat, załączników) – wzywa do uzupełnienia braków w terminie 7 dni. Brak reakcji skutkuje zwrotem wniosku.
  2. Doręczenia i wyznaczenie rozprawy Po pozytywnej weryfikacji formalnej, sąd doręcza odpisy wniosku wszystkim uczestnikom i wyznacza termin rozprawy. Czas oczekiwania może wynosić od kilku tygodni do kilku miesięcy – w zależności od sądu.
  3. Rozprawa spadkowa: co się dzieje w sądzie? Na rozprawie sąd:
    • sprawdza obecność stron,
    • odbiera zapewnienie spadkowe – formalne oświadczenie jednego z uczestników o tym, kto należy do kręgu spadkobierców i czy istnieją inne osoby uprawnione do dziedziczenia,
    • odczytuje i analizuje testament, jeśli taki istnieje,
    • przeprowadza postępowanie dowodowe (jeśli potrzebne),
    • umożliwia złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (o ile nie minęło 6 miesięcy od uzyskania wiedzy o powołaniu do spadku).

Przebieg sądowego postępowania spadkowego krok po kroku.

✅ Zapewnienie spadkowe to jeden z najważniejszych momentów postępowania. Składane jest ustnie, osobiście przed sądem, pod rygorem odpowiedzialności karnej. Nie można go złożyć na piśmie ani przez pełnomocnika.

Postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku

Po przeprowadzeniu rozprawy i zamknięciu postępowania sąd wydaje postanowienie, w którym określa:

  • kto dziedziczy,
  • na jakiej podstawie prawnej (ustawa czy testament),
  • w jakich udziałach (np. 1/2, 1/4),
  • sposób przyjęcia spadku (np. z dobrodziejstwem inwentarza).

Prawomocność następuje po upływie terminu do złożenia apelacji (lub po jej oddaleniu przez sąd II instancji).

Aby wykorzystać postanowienie np. w banku czy urzędzie, należy złożyć wniosek o wydanie odpisu z klauzulą prawomocności. Koszt: 20 zł za pierwsze 10 stron odpisu.

Kiedy warto skorzystać z pomocy adwokata?

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku można przeprowadzić samodzielnie, jeśli sprawa jest niesporna i nieskomplikowana. Jednak w wielu sytuacjach pomoc profesjonalisty znacząco zwiększa bezpieczeństwo i skuteczność działania.

Kiedy pomoc prawnika jest szczególnie zalecana?

  • Gdy istnieje spór między spadkobiercami (np. co do testamentu lub udziałów).
  • W przypadku testamentu szczególnego, sporządzonego ustnie lub w nietypowych warunkach.
  • Gdy spadkodawca pozostawił długi – ważne jest podjęcie decyzji o sposobie przyjęcia spadku.
  • Gdy nie są znane adresy uczestników i trzeba ustanowić kuratora.
  • Jeśli w skład spadku wchodzi majątek zagraniczny, udziały w firmach, nieruchomości rolne.
  • Gdy spadek wiąże się z roszczeniem o zachowek.
  • W razie kwestionowania testamentu (podejrzenie fałszerstwa, błędów formalnych, przymusu).
  • Gdy wniosek jest składany przez osobę, która chce udowodnić, że nie dziedziczy (np. z powodu odrzucenia spadku).

Najczęstsze problemy i przeszkody w dziedziczeniu wymagające wsparcia prawnego.

Jak może pomóc kancelaria prawna?

Doświadczony adwokat:

  • przygotuje poprawny wniosek i wszystkie załączniki,
  • przeanalizuje ryzyka prawne (np. długi spadkowe),
  • poprowadzi sprawę przed sądem,
  • podejmie negocjacje w imieniu klienta,
  • zadba o ochronę majątku osobistego spadkobiercy,
  • zminimalizuje ryzyko błędów i opóźnień.

Podsumowanie

Postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku to niezbędny krok do tego, by móc swobodnie zarządzać odziedziczonym majątkiem. Choć możliwe jest samodzielne przejście tej procedury, wymaga to precyzji, wiedzy i staranności. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości – nie warto działać na własną rękę.

👉 Jeśli poruszony temat dotyczy Twojej sytuacji lub masz inne pytania prawne, skontaktuj się z nami. Kancelaria Adwokacka Factolex oferuje bezpłatną pierwszą poradę prawną, podczas której omówimy Twój problem i zaproponujemy możliwe rozwiązania.