USTALENIE KONTAKTÓW Z DZIEĆMI W TRAKCIE I PO ROZWODZIE
W wyroku rozwodowym sąd oprócz rozstrzygnięcia o władzy rodzicielskiej nad wspólnymi dziećmi małżonków decyduje również o sposobie utrzymywania z nimi kontaktów. Kwestia tego może być utrudniona z uwagi na sytuacje losowe oraz różne zobowiązania rodziców. W przypadku gdy rozwodzący się małżonkowie nie pozostają w konflikcie w przedmiotowej kwestii, chcą uregulować kontakty w sposób dla nich najbardziej odpowiedni i z myślą o dobru ich wspólnego dziecka.
W związku z tym powstaje pytanie czy rodzice mogą uregulować kontakty z dziećmi bez ingerencji sądu?
Prawo do kontaktów
Prawo do utrzymywania przez rodziców kontaktów z dzieckiem nie należy do sfery sprawowania władzy rodzicielskiej. Jest to uprawnienie odrębne od władzy rodzicielskiej, wynikające z najbliższego pokrewieństwa, ale ściśle z tą władzą związane i służy dobru dziecka (Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2012 r., III CZP 72/11). Dlatego też niezależnie od władzy rodzicielskiej – rodzic ma pełne prawo do osobistej styczności z małoletnim dzieckiem, jeśli prawo to nie zostało ograniczone lub zakazane.
Wyrok rozwodowy
W myśl art. 58 § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd uwzględnia pisemne porozumienie małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Wobec powyższej regulacji sąd w wyroku rozwodowym zawsze rozstrzyga o najważniejszych kwestiach dotyczących dziecka tj. o władzy rodzicielskiej, kontaktach oraz alimentach.
W braku porozumienia, o którym mowa w § 1, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia.
Sąd rozwodowy, rozstrzygając o kontaktach rodziców z ich wspólnym małoletnim dzieckiem, zarówno gdy uwzględnia porozumienie wychowawcze, jak i w jego braku może nie tylko określić sposób utrzymywania kontaktów, lecz także kontakty rodziców z dzieckiem ograniczyć albo zakazać ich utrzymywania, jeżeli spełnione są przesłanki ustawowe.
Kontakty bez ingerencji sądu rozwodowego
Wyjątkiem od powyższej zasady jest § 1b, zgodnie z którym na zgodny wniosek stron sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem. Jest to szczególna sytuacja, w której sąd jest wyłączony od orzekania o sposobie utrzymywania kontaktów rodziców z dziećmi, gdyż wiąże go zgodny wniosek rozwodzących się małżonków. Wobec tego sąd nie może oceniać zgodności tego wniosku z dobrem dziecka.
Jednakże nie wyklucza to wydania przez sąd rozwodowy rozstrzygnięcia o ograniczeniu lub zakazaniu rozwodzącym się rodzicom utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Dlatego też stosownie do art. 1132 k.r.o. jeżeli wymaga tego dobro dziecka, sąd opiekuńczy ograniczy utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem, zaś jeżeli utrzymywanie kontaktów rodziców z dzieckiem poważnie zagraża dobru dziecka lub je narusza, sąd zakaże ich utrzymywania na mocy art. 1133 k.r.o.
W sytuacji gdy sąd nie znajduje podstaw do ograniczenia lub zakazania utrzymywania kontaktów, to nie wydaje żadnego rozstrzygnięcia w kwestii kontaktów.
Jak złożyć wniosek?
Ustalenie kontaktów bez ingerencji sądu możliwe jest tylko i wyłącznie, gdy oboje rodziców jest zgodnych co do wykonywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie i przedstawią sądowi stosowny wniosek o nieorzekanie o kontaktach.
Istotnym jest, iż małżonkowie nie muszą sporządzać wspólnego wniosku. Może wystąpić z nim jeden z rodziców, zaś rolą drugiego z nich będzie wyłącznie wyrażenie zgody na nieorzekanie o kontaktach z dziećmi w odpowiedzi na wniosek, w innym piśmie procesowym bądź na rozprawie.
Każda ze stron może wystąpić z wnioskiem o zaniechanie orzekania o kontaktach zarówno przed sądem I, jak i II instancji. Może też cofnąć wniosek, tak jak i swoją zgodę, zarówno w postępowaniu przed sądem I instancji, jak i do chwili zamknięcia rozprawy w II instancji, jeżeli orzeczenie o kontaktach zostało zaskarżone.
Ustalenie kontaktów po wyroku rozwodowym
Przedstawienie sądowi w trakcie postępowania rozwodowego zgodnego wniosku o nieorzekanie o kontaktach z małoletnim dzieckiem pozostawia rodzicom swobodę w kształtowaniu tych kontaktów. Nie oznacza to jednak, że nie jest możliwa zmiana tego stanu, ponieważ brak rozstrzygnięcia o kontaktach w wyroku rozwodowym nie ogranicza prawa każdego z rodziców do wystąpienia z późniejszym wnioskiem do sądu opiekuńczego o ustalenie kontaktów.